Czarny Dunajec (miasto)
W dzisiejszym świecie Czarny Dunajec (miasto) to temat, który przyciągnął uwagę wielu osób. Niezależnie od tego, czy ze względu na swoje znaczenie we współczesnym społeczeństwie, wpływ na codzienne życie ludzi, czy wpływ na polu zawodowym, Czarny Dunajec (miasto) stał się podstawowym elementem w różnych obszarach. Od znaczenia w nauce po wpływ na kulturę popularną, Czarny Dunajec (miasto) okazał się tematem cieszącym się dużym zainteresowaniem szerokiego grona odbiorców. W tym artykule szczegółowo zbadamy wiele aspektów Czarny Dunajec (miasto), analizując jego znaczenie, implikacje i znaczenie we współczesnym świecie.
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
 Ulica Piłsudskiego | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Gmina | |||||
| Prawa miejskie |
1925–1934, 2023 | ||||
| Burmistrz |
Marcin Ratułowski | ||||
| Powierzchnia |
37,98 km² | ||||
| Wysokość |
675 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2021) • liczba ludności • gęstość |
|||||
| Strefa numeracyjna |
18 | ||||
| Kod pocztowy | |||||
| Tablice rejestracyjne |
KNT | ||||
Położenie na mapie gminy Czarny Dunajec  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu nowotarskiego  | |||||
 49°26′22″N 19°51′15″E/49,439444 19,854167
| |||||
| TERC (TERYT) |
1211034 | ||||
| SIMC |
0421629 | ||||
Urząd miejski ul. Piłsudskiego 234-470 Czarny Dunajec | |||||
| Strona internetowa | |||||
| BIP | |||||
Czarny Dunajec – miasto w Polsce położone w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim, siedziba gminy Czarny Dunajec.
Miasteczko w latach 1879–1896, miasto od 1 stycznia 1925 do 1 sierpnia 1934, po czym włączony do nowo utworzonej gminy Czarny Dunajec. W latach 1954–1972 siedziba gromady Czarny Dunajec, a od 1 stycznia 1973 reaktywowanej gminy Czarny Dunajec. Status miasta odzyskał 1 stycznia 2023 roku.
Położenie
Wieś królewska Dunajec w II połowie XVI wieku była położona w powiecie sądeckim województwa krakowskiego i należała do tenuty nowotarskiej.
Pod względem historycznym Czarny Dunajec leży w południowej Małopolsce. Etnograficznie stanowi także część Podhala. Według regionalizacji fizycznogeograficznej Polski miasto położone jest w Kotlinie Nowotarskiej (część mezoregionu Kotliny Orawsko-Nowotarskiej).
Historia
XVIII-XX wiek
W okresie zaboru austriackiego miejscowość była siedzibą tzw. państwa czarnodunajeckiego.
Od 1879 do 1896 roku Czarny Dunajec był zaliczany do miasteczek.
8 stycznia 1905 roku powstała tutaj spółdzielnia Towarzystwo Zaliczkowe, które nie tylko udzielało kredytów, ale również pomagało członkom w oszczędzaniu, sprawach finansowych i gospodarczych. W 1925 roku zmieniło nazwę na Bank Spółdzielczy. Obecnie jego tradycje kontynuuje Bank Spółdzielczy w Czarnym Dunajcu.
W okresie międzywojennym stacjonował w miejscowości komisariat Straży Granicznej oraz funkcjonowało kolejowe przejście graniczne Czarny Dunajec-Suchá Hora. W latach 1925–1934 Czarny Dunajec posiadał prawa miejskie.
8 września 1939 roku żołnierze Wehrmachtu rozstrzelali 2 mieszkańców i spalili ogółem 36 budynków.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.
XXI wiek
W 2016 r. Czarny Dunajec uzyskał wraz z sołectwem Piekielnik w gminie Czarny Dunajec status obszaru ochrony uzdrowiskowej („Obszar Ochrony Uzdrowiskowej Czarny Dunajec”).
Odzyskanie praw miejskich (2023)
4 lutego 2021 roku radni gminy Czarny Dunajec zdecydowali o przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami w sprawie przywrócenia Czarnemu Dunajcowi statusu miasta. Konsultacje odbyły się pod koniec lata 2021 roku. 8 lipca 2021 roku gmina rozpoczęła kampanię informacyjną w tym temacie. Konsultacje odbyły się w dniach od 1 do 30 września 2021 roku, a głosować mogli wszyscy mieszkańcy od 13 roku życia. Spośród 19 153 mieszkańców Gminy Czarny Dunajec uprawnionych do głosowania, w konsultacjach ważny głos oddały 5834 osoby (frekwencja 30,46%). Za nadaniem statusu miasta Czarnemu Dunajcowi oddano 3954 głosy (67,8% ważnych głosów), przeciwko było 1107 osób (19%), a 773 mieszkańców gminy wstrzymało się (13,2%). W Czarnym Dunajcu w konsultacjach oddano 1266 ważnych głosów, z czego 733 (57,9%) uczestników konsultacji opowiedziało się za nadaniem statusu miasta, 472 (37,3%) było przeciwnych, a 61 (4,8%) wstrzymało się od zajęcia jednoznacznego stanowiska. Podczas sesji w dniu 14 lutego 2022 roku Rada Gminy Czarny Dunajec podjęła uchwałę o wystąpieniu z wnioskiem o nadanie statusu miasta miejscowości Czarny Dunajec. 16 lutego 2022 roku Rada Gminy wystąpiła z wnioskiem do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji o nadanie Czarnemu Dunajcowi praw miejskich oraz o zmianę statusu gminy z wiejskiej na miejsko-wiejską. 27 lipca 2022 roku Rada Ministrów przyjęła rozporządzenie, na mocy którego od 1 stycznia 2023 roku Czarny Dunajec stał się oficjalnie miastem.
Zabytki
Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego.
- Gmach dawnego Sądu Powiatowego, Mościckiego 12;
- synagoga, ul. Sienkiewicza 10.
Inne zabytki
- Cmentarz żydowski w Czarnym Dunajcu z 2. poł. XIX w.
- Kościół Przenajświętszej Trójcy z 1871.
- Była stacja kolejowa z 1904.
Klimat
Czarny Dunajec leży w strefie klimatu umiarkowanego chłodnego, średnia temperatury w bieżącym stuleciu wynosi średnio 5,3 °C. Najwyższa temperatura, jaką zanotowano wynosiła 33,9 °C, a najniższa temperatura wynosiła –42 °C (10 lutego 1929). 3 lutego 2012 roku temperatura spadła do –34,8 °C. Średnia roczna suma opadów wynosi 743 mm.
Torfowiska (szczególnie Puścizna Rękowiańska) w Czarnym Dunajcu są jednym z najchłodniejszych miejsc w Polsce. Nawet latem, w lipcu i sierpniu temperatura przy bezchmurnym niebie potrafi spadać poniżej zera. Przykładowo 8 lipca 2016 zanotowano –1,9 °C, a 8 stycznia 2017 –39,8 °C.
Sport
W miejscowości istnieje klub sportowy TS Podhalański Czarny Dunajec (Towarzystwo Sportowe Podhalański), utworzony w 2010. W chwili obecnej prowadzi sekcję piłki siatkowej. Debiut w rozgrywkach IV Ligi Piłki Siatkowej w sezonie 2011/2012 przyniósł drużynie 3 miejsce.
TS Podhalański posiada boiska do siatkówki plażowej oraz boisko do piłki nożnej plażowej.
Przyroda
- Torfowisko Baligówka
Ludzie związani z Czarnym Dunajcem
- Stanisław Łętowski – sołtys z Czarnego Dunajca, przywódca powstania chłopów podhalańskich.
Czarny Dunajec jest miejscem urodzenia Karola Zająca, Józefa Rafacza oraz Stanisława Cikowskiego.
Przypisy
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych , Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 .
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 175 .
- ↑ a b Karpiniec J 1932. Ilość osad miejskich byłej Galicji i podział ich na miasta i miasteczka. In Bujak F & Rutkowski J (eds). Roczniki dziejów społeczno-gospodarczych, 2, 1–37.
- ↑ Dz.U. z 1925 r. nr 8, poz. 57.
- ↑ Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294.
- ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 68, poz. 594.
- ↑ Uchwała Nr 27/IV/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 6 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu nowotarskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 17 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 29 listopada 1954 r., Nr. 11, Poz. 50).
- ↑ Uchwała Nr XVIII/92/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 6 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie krakowskim oraz ustalenia siedzib gminnych rad narodowych (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 8 grudnia 1972 Nr 18, poz. 268).
- ↑ a b Dz.U. z 2022 r. poz. 1597.
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 97
- ↑ Regiony fizycznogeograficzne Polski po zmianach w 2018 r. , warmaz.pl, 2018 (pol.).
- ↑ Grzegorz Jaworek, » Historia Banku , Bombel4Design .
- ↑ Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 28. ISBN 83-87424-77-3.
- ↑ Czy Czarny Dunajec stanie się znów miastem? , www.radiokrakow.pl (pol.).
- ↑ Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939–1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981, s. 241.
- ↑ Rozstrzelani to Jan Gliściński i Władysław Ogrodny
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 maja 2016 r. w sprawie nadania statusu obszaru ochrony uzdrowiskowej sołectwu Czarny Dunajec i sołectwu Piekielnik położonym na obszarze gminy Czarny Dunajec (Dz.U. z 2016 r. poz. 755).
- ↑ Czarny Dunajec chce znowu być miastem. Zdecydują mieszkańcy.
- ↑ “Czarny Dunajec chce się bardzo mocno rozwijać”. Stąd starania o odzyskanie praw miejskich
- ↑ Warto być miastem. Fakty, a nie plotki
- ↑ Czarny Dunajec chce być miastem. Teraz czas, by mieszkańcy powiedzieli, czy chcą takich zmian
- ↑ Wyniki konsultacji.
- ↑ Uchwała XLII/418/2022
- ↑ 24.pl, Wójt: „Czarny Dunajec zaczyna być miejscowością widmo”. Dlatego powinien zostać miastem – podhale24.pl , podhale24.pl .
- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy , wuoz.malopolska.pl .
- ↑ Gmina Czarny Dunajec Geografia, klimat , czarny-dunajec.pl (pol.).
- ↑ Jerzy Michalczewski, Zagadnienia Klimatyczne Kotliny Podhalańskiej, s. 55, 1962.
- ↑ Czarny Dunajec | Klimat. . .
- ↑ Zastoisko mrozowe w Cz. Dunajcu- klimat.
- ↑ –39,8 °C i –38,9 °C – Pogoda i Klimat, „Pogoda i Klimat”, 8 stycznia 2017 (ang.).
Linki zewnętrzne
- Czarny Dunajec (miasto), Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 765.
- Historia Żydów w Czarnym Dunajcu na portalu Wirtualny Sztetl
- Strona klubu TS Podhalański
- Siedziba gminy: Czarny Dunajec
| Miasto | |
|---|---|
| Wsie | |
| Osady | |
| Integralne części miejscowości |
|
