W tym artykule dokładnie zbadamy i przeanalizujemy Dialekty języka polskiego. Od swoich początków do ewolucji w dzisiejszym społeczeństwie, Dialekty języka polskiego odegrał kluczową rolę w różnych aspektach życia codziennego. Przez lata Dialekty języka polskiego był przedmiotem debaty, badań, a nawet podziwu, generując różnorodne opinie i punkty widzenia na temat jego znaczenia i przydatności. Poprzez te badania staramy się rzucić światło na różne aspekty Dialekty języka polskiego, badając jego wpływ na kulturę, politykę, naukę i inne obszary zainteresowań. Mamy zatem nadzieję przedstawić wszechstronne i wnikliwe spojrzenie na Dialekty języka polskiego, aby wzbogacić zrozumienie i docenienie tego tematu.
Dialekty języka polskiego – regionalne odmiany języka polskiego, używane na terenie Polski i Kresów Wschodnich. Wykazują znaczną odrębność od polszczyzny standardowej (literackiej sensu largo), głównie w zakresie fonetyki i leksyki. Z obiegowymi dialektami polszczyzny związane są cztery podobne do siebie zjawiska fonetyczne: mazurzenie, szadzenie, jabłonkowanie i kaszubienie. Innymi cechami charakterystycznymi niektórych gwar polskich są: bylaczenie (gwary północnokaszubskie) i brak wałczenia (gwary wschodnie Mazowsza i gwary Kresów Wschodnich).
Współcześnie obserwuje się wyraźną tendencję do homogenizowania polszczyzny i porzucania dialektów niestandardowych na rzecz odmiany ogólnej języka, cechującej się szerszym zasięgiem terytorialnym i wyższym poważaniem społecznym. Z punktu widzenia lingwistyki język ogólny również można zaliczyć do dialektów języka polskiego – mowa wówczas o tzw. dialekcie standardowym lub kulturalnym. Artykuł ten koncentruje się jednak na formach o podłożu terytorialnym.
Obszar występowania ludowej polszczyzny pokrywa się obecnie mniej więcej z terytoriami dawnej II Rzeczypospolitej, czyli Polski bez Pomorza Zachodniego, ziemi lubuskiej, Łużyc, Dolnego Śląska i północnej części polskich Prus Wschodnich, ale z zachodnimi Białorusią i Ukrainą oraz południowo-wschodnią Litwą (głównie Wileńszczyzną). Na ziemiach odzyskanych używa się odmiany zwanej nieprecyzyjnie nowymi dialektami mieszanymi, czyli dialektu kulturalnego z niewielkimi naleciałościami regionalnymi z dowolnych dialektów, głównie kresowych.
Dialekty języka polskiego dzielą się na dwie grupy:
Dialekty w Polsce:
Dialekty używane poza obecnymi granicami Polski, na Kresach Wschodnich, kolektywnie nazywane polszczyzną kresową:
Historia dialektów języka polskiego sięga czasów przedpiastowskich skupisk plemiennych – Pomorzan (Pomorze), Polan (Wielkopolska), Wiślan (Małopolska), Mazowszan (Mazowsze) i Ślężan (Śląsk).
Rozwój dialektów polskich można podzielić na cztery okresy:
Ludność polska posługuje się powszechnie dialektami ludowymi, ale z czasem wśród inteligencji wykształca się forma tzw. dialektu kulturalnego, będąca początkiem unifikacji i integracji językowej narodu polskiego. W zależności od znaczenia regionów kraju język literacki rozwija się początkowo w Wielkopolsce, później w Małopolsce. Ludność wiejska kontynuuje tradycje posługiwania się rodzimymi gwarami.
Znaczenie języka literackiego zaczyna wzrastać kosztem regionalnych odmian polszczyzny. Język ogólnopolski przejmuje rolę środka komunikacji warstw wykształconych, w tym duchowieństwa, szlachty i mieszczaństwa. Dialekty stają się mową ludności wiejskiej, kształtują się także gwary miejskie.
Procesy scalające języka nasilają się wraz z rozwojem mediów i wykształcania się klas społeczeństwa.
Postępujący zanik dialektów ludowych na rzecz uniwersalnego języka ogólnopolskiego.