Narodowość
W dzisiejszym świecie Narodowość to temat, który przykuł uwagę milionów ludzi na całym świecie. Od momentu pojawienia się Narodowość był przedmiotem debaty, analiz i badań ekspertów z różnych dziedzin. Jej wpływ na społeczeństwo, gospodarkę, politykę i kulturę sprawia, że jest to temat o uniwersalnym znaczeniu. W tym artykule zbadamy różne aspekty Narodowość, od jego pochodzenia po wpływ na codzienne życie ludzi. Poprzez wyczerpującą analizę postaramy się rzucić światło na różne aspekty, które sprawiają, że Narodowość jest tematem wartym zbadania i zainteresowania.
Narodowość – przynależność do określonego narodu.
Narodowość a obywatelstwo
Jako termin międzynarodowy pojęcie jest niejednoznaczne, identyfikowane w jednych krajach z obywatelstwem, w innych wyłącznie z etniczną przynależnością obywateli określonego państwa.
W Polsce
W Polsce odróżnia się narodowość od obywatelstwa. Nie zaprzecza się narodowości polskiej Polaków zamieszkałych w innych krajach, a nie posiadających obywatelstwa polskiego, np. w USA, na terenach Kresów Wschodnich czy Zaolziu.
Ustawą z dnia 7 września 2007 r. o Karcie Polaka (Dz.U. z 2007 r. nr 180, poz. 1280), wprowadzono dokument potwierdzający przynależność do narodu polskiego, który to dokument określa uprawnienia posiadacza, zasady przyznawania, utraty ważności i unieważniania Karty Polaka oraz właściwość i tryb postępowania organów w tych sprawach.
Chociaż preambuła Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej posługuje się zwrotem My, Naród Polski – wszyscy obywatele Rzeczypospolitej, to jednak zwrot Naród Polski należy traktować szerzej niż obywatele Rzeczypospolitej. Do sprawy tej odnosi się też wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 września 2008 r., w którym Trybunał wskazał, że pojęcie „Narodu Polskiego” jest zdefiniowane w preambule Konstytucji i zostało powiązane z posiadaniem obywatelstwa polskiego, a nie z przynależnością narodową. W języku polskim słowo narodowość oznacza przynależność lub pochodzenie narodowościowe i etniczne, ale niekiedy używane jest także w znaczeniu obywatelstwo. W wielu innych krajach te pojęcia są rozróżniane.
Przy przyjętej przez GUS definicji oraz ustawy regulującej formę spisu powszechnego w 2011: „Narodowość (przynależność narodowa lub etniczna) jest deklaratywną (opartą na subiektywnym odczuciu) cechą indywidualną każdego człowieka, wyrażającą jego związek emocjonalny (uczuciowy), kulturowy lub genealogiczny (ze względu na pochodzenie rodziców) z określonym narodem”.
Podczas przeprowadzonego w 2011 roku spisu powszechnego według oficjalnych wyników 86,43% ankietowanych mieszkańców Polski zadeklarowało narodowość polską, w tym 94,83% jako jedyną deklarację (596,3 tys. ankietowanych podało jako jedyną narodowość inną niż polska).
Narodowość a obywatelstwo w innych krajach
W języku polskim słowo narodowość oznacza tradycyjnie przynależność lub pochodzenie narodowościowe i etniczne, ale coraz częściej używane jest także w znaczeniu obywatelstwo, co wydaje się być efektem wpływów konwencji panujących w krajach zachodnich, do których Polska należy. W większości z nich, w szczególności we Francji, pojęcie narodowości (fr. nationalité) jest równoznaczne z obywatelstwem zarówno formalno-prawnie, jak i w potocznym znaczeniu. Najczęściej więc w innych krajach zachodnich polskie pojęcie „narodowość” tłumaczone jest, dla podkreślenia niezależności od obywatelstwa, poprzez słowo etniczność (w językach tych krajów).
Polska tradycja Rzeczypospolitej Obojga Narodów, kiedy organizm państwowy składał się z trzech wyraźnych i różnych grup etnicznych: polskiej, rusińskiej i litewskiej, a jej trwałość wynika między innymi z okresu zaborów, gdy brak własnego państwa nie pozwalał Polakom na utożsamienie swej narodowości z państwową przynależnością do państw zaborczych.
Rozróżnienie to funkcjonuje jednak do dziś również w wielu innych państwach, w szczególności w dużych krajach wielonarodowych, m.in. w Chinach i w Rosji. W Związku Radzieckim narodowość była kategorią prawną odnotowywaną m.in. w paszportach wewnętrznych, a więc odpowiednikach polskich dowodów osobistych. Jest ona w dalszym ciągu odnotowywana przez niektóre instytucje współczesnej Rosji, a samo rozróżnienie jest dobrze znane i rozumiane we wszystkich byłych republikach ZSRR.
Narodowość, identyfikowana z obywatelstwem lub z etniczno-kulturową przynależnością obywateli, żyjących w obrębie społeczeństwa danego państwa, czyli mniejszościami narodowymi.
Mniejszości narodowe
Polskie pojęcie „mniejszości narodowych” w językach zachodnich, jeśli przedstawiciele danej mniejszości nie posiadają obywatelstwa innego państwa niż te na terenie którego mieszkają, określa się mianem „mniejszości etnicznych”.
W prawie międzynarodowym brak precyzyjnej definicji mniejszości narodowej. Dokumenty jedynie określają, że w państwach, w których istnieją „osoby należące do mniejszości etnicznych, religijnych lub językowych nie będą pozbawione prawa do własnego życia kulturalnego, wyznawania i praktykowania własnej religii oraz posługiwania się własnym językiem” (art. 27 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, Nowy Jork 1966), a także „zapewni się im warunki rozwijania ich tożsamości” (Deklaracja ONZ, Nowy Jork 1992).
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Anna Runge, Jerzy Runge: Słownik pojęć z geografii społeczno-ekonomicznej. Videograf Edukacja, 2008, s. 215. ISBN 978-83-60763-48-3.
- ↑ Narodowość, Pojęcia stosowane w statystyce publicznej , Główny Urząd Statystyczny .
- ↑ Leszek Garlicki, Polskie prawo konstytucyjne: zarys wykładu, Warszawa: Wydawnictwo Liber, 2004, ISBN 83-7206-103-3, OCLC 838616239.
- ↑ Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 września 2008 r. sygn. akt K 5/07, Dz.U. 2008 nr 173, poz. 1080.
- ↑ Podstawowe definicje pojęć i klasyfikacje – niezbędne do właściwej interpretacji wyników spisu.
- ↑ Art. 2 Ustawa z dnia 4 marca 2010 r. o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2011 r. (Dz.U. z 2010 r. nr 47, poz. 277).
- ↑ Główny Urząd Statystyczny: Struktura narodowo-etniczna, językowa i wyznaniowa ludności Polski – NSP 2011. 2015-12-10. .
- ↑ Górny, A., Grzymala-Kazlowska, A., Korys, P., & Weinar, A. Selective tolerance? Regulations, Practice and Discussions Regarding Dual Nationality in Poland. „International Migration Review”. 39 (3), 2005. (ang.).
- ↑ Brubaker, R.: Citizenship and nationhood in France and Germany. Cambridge, Mass: Harvard University Press, 1992. (ang.).
- ↑ Szul, R., 2023. Unia Europejska wobec narodowych aspiracji Katalończyków, Przegląd Geopolityczny, 46, s. 87-103. https://przeglad.org/wp-content/uploads/2023/12/PG46.pdf (dostęp:16.01.2024.)
- ↑ Sowa K.Z.: Szkice o sferze publicznej i polskim społeczeństwie obywatelskim. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2012. (pol.).
- ↑ Deklaracja w sprawie Osób Należących do Mniejszości Narodowych lub Etnicznych, Religijnych i Językowych. hfhrpol.waw.pl. . rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 47/135 z 18 grudnia 1992 roku, Declaration on the Rights of Persons Belonging to National or Ethnic, Religious and Linguistic Minorities (ang.).
Linki zewnętrzne
- GUS – Rocznik demograficzny. stat.gov.pl. . (PDF)