W tym artykule szczegółowo przeanalizujemy Pomezania, temat dziś niezwykle istotny i interesujący. Od swoich początków po wpływ na dzisiejsze społeczeństwo, Pomezania wywołał debatę i rosnące zainteresowanie wśród ekspertów i ogółu społeczeństwa. W następnych kilku linijkach będziemy badać różne aspekty otaczające Pomezania, od jego historycznego znaczenia po wpływ na różne obszary życia codziennego. Dodatkowo przeanalizujemy różne perspektywy i opinie na temat Pomezania, aby zaoferować pełny i obiektywny pogląd na ten temat.
Państwa | |
---|---|
Stolica | |
Położenie na mapie | |
53°48′25,70″N 19°20′48,93″E/53,807139 19,346925 |
Pomezania (niem. Pomesanien, prus. *Pomedjan) – kraina historyczna oraz dawne terytorium plemienne, położone w zachodniej części Prus, istniejące do XIII wieku, które zostało później podzielone pomiędzy Prusy Górne i ziemię malborską.
Nazwę Pomezania wywodzi się od zrekonstruowanego pruskiego słowa *Pomedjan oznaczającego „lesisty kraj”, „kraj pod lasami”.
Pomezania sąsiadowała z Pogezanią, Sasinią, ziemią chełmińską oraz z Pomorzem Gdańskim. Naturalne granice regionu wyznaczały kolejno: Wisła na zachodzie, Nogat na północnym zachodzie, jezioro Drużno na północy, Drwęca na południowym wschodzie i Osa na południu. Obecnie ziemie te leżą na terenie województwa pomorskiego, warmińsko-mazurskiego i kujawsko-pomorskiego.
Pomezania należała do najmłodszych pruskich ugrupowań plemiennych. Uformowało się ono w wyniku zajęcia przez Prusów na przełomie XII i XIII w. obszarów między Osą i Wisłą a rzeką Dzierzgoń. Do końca XII wieku zachodnia i południowa Pomezania była zasiedlona przez ludność słowiańską (kasztelania świecka) w rejonie grodów: Nowy Dwór, Zwiniarz, Gutowo, Łanioch, Pokrzydowo, Trzcin, Tarczyny, Grążawy i z granicą z Prusami między Nielbarkiem a Szynwałdem. Ekspansja terytorialna społeczności związanych z pruskim kręgiem kulturowym przybrała na sile w XII stuleciu. Zasiedlone zostały wówczas tereny znajdujące się na południe i wschód od rzeki Dzierzgoń. W latach 1213, 1216, 1220, 1226, 1252 miały miejsce pruskie rejzy łupieżcze, które spowodowały upadek struktur osadniczo-terytorialnych związanych ze słowiańską strefą chełmińsko-dobrzyńską w południowej części Pojezierza Iławskiego oraz z Pomorzem Wschodnim. Przypuszczalnie w trakcie tych wydarzeń zostały zniszczone przez Prusów piastowskie grody w Węgrach koło Malborka i w Podzamczu koło Kwidzyna. Niewątpliwie już w drugiej połowie XII w. zasiedlone zostały obszary całego Pojezierza Iławskiego utożsamianego z historyczną ziemią pruską Pomezanią i taki obraz sytuacji osadniczej tego obszaru przedstawiają wzmianki zawarte w krzyżackich źródłach pisanych.
W 1 połowie XIII wieku całą Pomezanię opanowali Prusowie, wypierając zamieszkującą ją wcześniej na północy i południu tej krainy ludność słowiańską. Przypuszczalnie centrum osadniczym Pomezanii był gród w Starym Dzierzgoniu. Na południu Pomezanii znajdowały się ziemie: Resia, Resla, Resya lub Rezija (w rejonie Prabut i jeziora Dzierzgoń), Geria, Prezla, Rudencz, Komor, Pobuz, Loypicz, Lingwar lub Lynguar, Alyem i Pasulōwō, Posolua lub Posoloua, ciągnąca się na północ być może aż do okolic Starego Pola, która była we wczesnym średniowieczu zamieszkiwany przez ludność słowiańską.
Pomezania to jeden z pierwszych terenów podbitych przez Zakon krzyżacki. W czasie I powstania pruskiego Pomezanowie walczyli przeciwko Zakonowi, natomiast podczas II powstania nie przyszli powstańcom z pomocą. Zachowali język i obyczaje, co umożliwiło w XVI wieku sporządzenie słownika języka pruskiego i katechizmu pruskiego („Enchiridion Pruski”). Pomezania jako pierwsza kraina pruska uległa osadnictwu niemieckiemu i polskiemu po podboju krzyżackim w XIII wieku. 28 lipca 1243 r. teren Pomezanii wszedł w skład diecezji pomezańskiej, jednej z czterech diecezji pruskich utworzonych decyzją legata papieskiego Wilhelma z Modeny. Obejmowała ona nie tylko samą Pomezanię, ale większość Prus Górnych leżących między Warmią a ziemią chełmińską. Siedzibą diecezji była katedra pomezańska w Kwidzynie, a podlegała ona metropolii w Rydze. Pomezanią z czasem zaczęto nazywać zarówno samą diecezję, jak i dominium należące do biskupów pomezańskich.
Po 1466 r. Pomezanię podzielono na:
Do miast leżących współcześnie na terenie Pomezanii należą:
Lp. | Miasto | Dawna ziemia | Populacja | Powierzchnia | Województwo |
---|---|---|---|---|---|
1. | Kwidzyn | Resia/Resla/Resya | 38 179 | 21,54 km² | pomorskie |
2. | Malbork | Alyem | 37 898 | 17,2 km² | pomorskie |
3. | Iława | Rudencz | 33 128 | 21,88 km² | warmińsko-mazurskie |
4. | Sztum | Alyem | 9746 | 4,59 km² | pomorskie |
5. | Prabuty | Resia/Resla/Resya | 8710 | 7,29 km² | pomorskie |
6. | Susz | Prezla | 5586 | 6,67 km² | warmińsko-mazurskie |
7. | Dzierzgoń | Lingwar/Lynguar | 5413 | 3,90 km² | pomorskie |
8. | Zalewo | Geria | 2165 | 8,22 km² | warmińsko-mazurskie |
9. | Kisielice | Prezla | 2109 | 3,37 km² | warmińsko-mazurskie |
Do miast Pomezanii (które jednak z różnych przyczyn utraciły status miasta) należą również:
Lp. | Dawne miasto | Dawna ziemia | Populacja | Prawa miejskie | Degradacja | Województwo |
---|---|---|---|---|---|---|
1. | Gardeja | Prezla | 2282 | 1334 r. | 1945 r. | pomorskie |
2. | Biskupiec | Prezla | 1927 | 1331 r. | 1946 r. | warmińsko-mazurskie |